1 thực tại ko ai chối bao biện là giáo dục ở Việt Nam đã đi tụt hậu và tệ hơn nữa, trong vòng 2 thập kỷ vừa qua, tham nhũng đã ăn sâu vào giáo dục - trong khoảng lớp mầm non trước hết đến văn bằng tấn sĩ - đến nỗi ít phụ huynh nào dám nghĩ là con mình sẽ được giáo huấn thành người trong thời buổi này.
phổ biến lý do khách quan cũng như chủ quan đã gây ra hiện trạng này và cũng đã được phổ biến người trong mọi giới, từ chính những sinh viên đến các lãnh đạo nhà nước, mổ xẻ trong đa dạng thập niên qua.
Góp ý cho vấn đề này, Báo Giáo dục Việt Nam giới thiệu bài viết của tác fake Vũ Đức Vượng, nguyên là giám đốc Chương Trình Giáo Dục Tổng Quát tại ĐH Hoa Sen, TP.HCM, và hiện biên tập tờ TRỒNG NGƯỜI, 1 "chợ đầu mối" về những vấn đề giáo dục tại Việt Nam, xuất bản hàng tháng ở San Francisco, Mỹ.
Bài viết này cũng đã được ông biểu lộ tại cuộc toạ đàm về hướng phát triển cho giáo dục ngoài công lập, mới được tổ chức gần đây tại TP.HCM.
Bài viết trình bày ý kiến, góc nhìn và phương pháp hành văn của tác giả . Trân trọng giới thiệu cộng bạn đọc .
Tôi sẽ đi ngay vào vấn đề khiến sao để các trường ngoài công lập (NCL) vững mạnh vững mạnh, đáp ứng các nhu cầu chính đáng của sinh viên và của đất nước .
Tôi nghĩ sở hữu ba điều kiện chính trong cuộc cải tổ giáo dục mà ai cũng tuyên bố là phải "căn bản" và "toàn diện": tự chủ về nguồn vốn , tự trị về quản lý, và tự do học thuật.
Tự chủ tài chính
Mảng này có lẽ đơn giản nhất trong ba góc cạnh cải tổ: để các trường ĐH tự chủ về nguồn vốn của họ.
Bất đạo gia tô dục đang dành hết cho đại học, cao đẳng ngoài công lập
(GDVN) - phổ thông nhà đầu cơ vào những trường đại học ngoài công lập đã nêu lên quan niệm về hiện trạng bất công, làm mô phỏng này đang càng ngày càng gặp phổ biến khó khăn.
hồ hết những trường ngoài công lập mà thành công đã đạt được tự chủ này: họ thu học phí, trả lương giảng viên, viên chức, xây đựng trường thi, tặng học bổng cho sinh viên ưu tú hay sở hữu tình cảnh khó khăn, mua mua đồ vật , v.v. và còn đóng thuế cho nhà nước nữa.
do vậy , dự định tự chủ vốn đầu tư mà chính phủ đang luận bàn sẽ tác động phổ quát hơn đến những trường công lập, vì cho tới nay những trường công vẫn còn dựa vào ngân sách đất nước hơn là hoạt động như 1 công ty sở hữu nghĩa vụ .
Kinh nghiệm của những trường công lập bên Mỹ, gần như là trường của tiểu bang trong hệ thống chính trị liên bang, từ sau Thế chiến II sở hữu thể là 1 thí dụ trong trường hợp này: nhà nước sẽ giảm ngân sách cho các trường công, buộc các trường này sẽ phải xét lại biên chế cho hiệu quả hơn, cứng cáp sẽ phải nâng cao học phí, và sẽ phải dần dần hành xử giống như các trường ngoài công lập.
Đây không phải là một đại họa hay 1 nguy cơ cho những trường công. Ở Mỹ, hệ thống trường công vẫn là rường cột của GDĐH, nên những trường công ở Việt Nam cũng còn phần lớn lợi thế để giữ cương vị cốt lõi của họ.
Nhưng lý do trường ở Mỹ thành công cho tới hiện tại là 2 điều kiện khác nữa, quan yếu hơn tự chủ tài chính nhiều; và đây mới là 2 vấn đề chủ chốt mà các ĐH ở Việt Nam, công cũng như tư, phải đạt được thì mới có kỳ vọng thành công.
Tự trị điều hành
mang người đã ví von gọi GDĐH ở Việt Nam là 1 con gà công nghiệp.
Như 1 đứa con "gà công nghiệp" năm nay đã 40 tuổi nhưng mẹ vẫn lo cho từng bữa ăn, từng ly nước; vẫn giặt ủi áo xống và chỉ cho con mỗi ngày mặc bộ nào; vẫn kiểm soát con đi chơi có người nào, ở đâu, khiến cho gì … bất cứ khi nào; bố vẫn tìm xe cho con và cho tiền đổ xăng, và tiếng rằng muốn mang cháu để bồng nhưng thực tế thì vẫn ko muốn con cưng của mình lọt vào tay bất cứ người nào khác.
Thế nên chi bằng, cứ o bế nó, dù nó sở hữu đôi khi nghẹt thở đi nữa, nhưng nó vẫn nằm trong vòng kiểm soát của mình. Còn gì bảo đảm hơn ?
Cũng vậy, nền giáo dục ở Việt Nam là một con gà công nghiệp, không được dạy tư duy độc lập, càng không dám phản biện lại ba má mình vì vừa sợ mất miếng ngon vừa không biết phản biện thế nào.
Tôi nghĩ GDĐH nước ta còn tệ hơn gà công nghiệp nhiều: con gà ko với mục đích gì khác trong thế cuộc ngắn ngủi của nó là "leo lên bàn" hoặc để cúng ông bà, hay để những tay bợm nhậu hả hê với nhau.
Sau chậm tiến độ chỉ còn đống xương và lông, đem ra hố rác là xong. Giáo dục thì khác: học xong mới là khi đem ra áp dụng và giúp mình, giúp đời. vì thế , nếu như không để cho giáo dục tự do và tự tín thì nó sẽ ko bao giờ dám bay bổng, dám thông minh.
ngược lại , ở Mỹ, con trẻ từ rất bé đã được trau dồi tinh thần tự lập, tự quyết định cho chính mình, nhưng trong khuôn khổ mỗi người là một thành viên cơ hữu của phường hội chứ ko ai là 1 "hải đảo."
to lên, phố hội và giáo dục Mỹ luôn dạy mỗi người sở hữu nghĩa vụ mang phố hội, và lúc thấy điều gì bất công thì người dân với quyền đòi đổi thay . bao lăm cải tổ trong phố hội Mỹ là viện dẫn cho lối tư duy này, từ những khó khăn bình quyền của mọi người tới những vấn đề phố hội như cấm tài xế khi say xỉn, bài trừ tệ nạn hút thuốc lá, hay các luật để bào vệ môi trường… phần lớn đều do sáng kiến, đề xuất , và thường là tranh đấu của người dân đòi chính quyền đổi thay .
Về giáo dục, không những các trường Mỹ tự chủ về vốn đầu tư, như đã kể bên trên, mà còn tự trị về quản lý. Mấy tháng nay, truyền thông trong nước đầy các tranh cãi về ĐH lợi nhuận hay phi lợi nhuận (LN v. PLN), nên chắc quí vị trong cử tọa bữa nay ko lạ gì có vấn đề này cũng như việc tự trị của các trường NCL. Ở đây, tôi chỉ tiêu dùng những các trường công bên Mỹ để làm tỉ dụ về tự trị quản lý.
nhắc 1 bí quyết đơn thuần , chính quyền tiểu bang chỉ định thành phần Hội Đồng Quản Trị gồm các người tinh thông và thiện ý để bảo vệ lợi quyền cho mọi người trong bang.
kèm theo , trong trường hợp này, sinh viên và giảng sư là dành đầu tiên . HĐQT tuyển chọn, công khai, Hiệu trưởng rồi để HT phần lớn tự do quản lý nhà trường. Nhưng một số thành phần khác cũng mang ảnh hưởng đến những chính sách hay cách khiến việc của HT như tổ chức của các giảng viên (Academic Senate hay Faculty Association), những công đoàn (Unions) các hàng ngũ có quan tâm riêng (interest groups) và Đoàn sinh viên, v.v….
Mỗi lực lượng quyết tâm bảo vệ các quyền lợi chính đáng của các thành viên, nên hiệu trưởng không thể là nhà độc tài, nhưng lại rất với hiệu quả giả dụ thuyết phục, thỏa hiệp được với những thành phần khác trong trường.
Chính quyền liên bang cũng như tiểu bang không can thiệp vào vấn đề quản lý của trường, chẳng hạn như không thức giấc nào mang quyền chuẩn y hay bãi nhiệm HT, việc này chỉ với HĐQT làm cho được. Cũng không có chuyện "tuyển cử" trong khoảng chính quyền địa phương như chúng ta đọc trên báo bí quyết đây vài tuần. Chỉ khi nào với vấn đề phạm pháp thì chính quyền mới vào cuộc.
Chính sách tự trị điều hành này đã giúp các trường ĐH công cũng như tư ở Mỹ lớn mạnh và đạt được mức hiệu quả như ta đã thấy.
Tự do học thuật
Tôi nghĩ tự do học thuật là động lực mấu chốt và nét đặc thù của những đại học tiên tiến và thành công trên thế giới . Giáo dục là bàn cãi , khám phá, so sánh, lựa chọn , và là 1 tiến trình mà người nào cũng phải tiếp diễn suốt đời. Nhất là trong toàn cầu bữa nay lúc iPhone 6 chưa kịp bán thì Apple đã chuẩn bị cho những sản phẩm mới hơn, hay hơn vào năm tới.
Hiện thời ở các trường ĐH Việt Nam còn rộng rãi môn học đã hết hiệu lực nhưng Bộ GD-ĐT và chính quyền vẫn trung thành bắt buộc các trường dạy. Sinh viên chán những môn này, và thật ra cũng không còn áp dụng được vào đời sống nữa; nhưng rộng rãi trường vẫn phải dạy và những môn này thành nguồn thu nhập khá tốt cho những trường.
mang đa dạng người bắt buộc thay đổi sách giáo khoa và thay cả giáo trình nhưng đây mới chỉ là mặt nổi của tảng băng và một phần khá nhỏ trong công cuộc cải cách giáo dục. Quyết định "Dạy chiếc gì?" thì thuần tuý hơn những trắc trở khác như "Dạy thế nào?" "Ai được dạy" "Ai được học" "Học thế nào?" "Dạy để làm cho gì?" v.v…
Giáo dục trên thế giới đã vượt xa chúng ta nên việc mượn giáo trình của họ ko sở hữu gì khó. dòng khó là chúng ta có dám ưng ý lối tư duy đằng sau những giáo trình Đó không? Hoăc nhà nước chúng ta mang dám tin vào những người làm giáo dục và "cởi trói" để họ với thể làm cho giáo dục chân chính? Hay chúng ta vẫn bo bo "trói buộc" và kiểm soát trong khoảng chuyện lớn đến chuyện nhỏ trong nhà trường, và hậu quả như ta đã thấy.
1 thụ động nữa của các qui định và kiểm soát quá khó tính, phổ biến lúc chồng chéo nhau trong giáo dục là tạo 1 chỗ trú ẩn cho các người nào thiếu phận sự hay thiếu khả năng: họ thường viện cớ là "không được làm" dòng này, cái nọ…. để lười chẳng hề thông minh cũng như trốn nghĩa vụ những khi sai phép.
Tóm lại, chỉ khi nào tự chủ tài chính đồng hành sở hữu tự do học thuật và tự trị về điều hành thì chúng ta mới sở hữu hy vọng dạy và học nghiêm chỉnh để đào tạo những thế hệ Việt trẻ vừa là công dân rẻ vừa là con người thấp .
bữa nay chúng ta chú trọng vào các trường NCL nhưng những bước tôi vừa diễn tả ở trên tưởng cũng không khác lắm mang những trường công.
Chính phủ đang thảo luận phương cách thức để những trường công được tự chủ hơn về tài chính . ngừng thi côngĐây với thể là một chính sách tương đối hay, buộc những trường công cũng phải thoát ra khỏi sự lệ thuộc hoàn toàn vào ngân sách đất nước và hành xử gần giống như những trường NCL.
Nhưng tự chủ về tài chính này chỉ sở hữu ý nghĩa và hiệu quả lúc mọi trường ĐH ở Việt Nam cộng được tự trị về điều hành và được bảo đảm tự do học thuật. đề cập phương pháp khác, tự chủ nguồn vốn , tự trị điều hành và tự do học thuật là mẫu kiềng ba chân để nền giáo dục đại học ở Việt Nam có kỳ vọng hoàn thành được sứ mệnh thật sự của chính nó.
VŨ ĐỨC VƯỢNG
